ابزارها و روش‌ها
آینده‌پژوه
برای انجام هر کاری به ابزارهای خاصی نیاز داریم. آینده‌پژوهان نیز با استفاده از ابزارها و روشهای تخصصی به پیش‌بینی دست می‌زنند. یک آینده‌پژوه با تجهیزاتی همچون معادلات احتمالی علمی و ریاضی قادر است پیش‌بینی‌های فراوانی انجام دهد.
در آینده‌پژوهی، روش‌ها دامنه بسیار وسیعی دارند به‌گونه‌ای‌که هر کدام از آن‌ها می‌توانند موضوع یک کتاب مستقل باشند. در اینجا، فقط برای آشنایی شما عزیزان، تعدادی از این روش‌ها را به‌طورِ فهرست‌وار آورده‌ام:
- دیده‌بانی؛
- تجزیه‌وتحلیل روندها؛
- مدل‌سازی؛
- نقشه راه؛
- چشم‌اندازسازی؛
- سناریوپردازی؛
- بازی؛
- پس‌نگری؛
جالب است بدانید که…
در آینده‌پژوهی، لازم است پیش از مجهز شدن به ابزارها و روشهای متعدد، تفکر و مدل‌های ذهنی خود را تغییر دهیم. به‌عبارت‌دیگر، اولین و مهم‌ترین ابزار در آینده‌پژوهی، ابزار تفکر و اندیشه است سپس ابزار تحقیق.
به‌کارگیری ابزارها و روش‌ها
هر کدام از ابزارها و روش‌ها پیچیدگی‌های خاصی دارند. برخی از آن‌ها نیز با معادلات ریاضی انجام می‌پذیرند. اینک، با اسامی برخی از ابزارها و روشهای آینده‌پژوهی آشنا شدید. در این قسمت می‌توانید نحوه به‌کارگیری آن‌ها را در قالب نمونه‌ای که در ادامه برایتان آورده‌ام، تجسم کنید؛ قدم‌به‌قدم با من همراه شوید:
تصور کنید، کاپیتان یک کشتی هستید. هنگامی‌که به دیده‌بانی افق پیشِ‌رو مشغول هستید (دیده‌بانی)، دو چیز نظر شما را جلب می‌کند؛ یک کوه یخ و یک کشتی تدارکاتی که باید به آن ملحق شوید. سرعت‌ها و جهت‌های احتمالیِ مسیر کوه یخ و کشتی تدارکاتی را بررسی می‌کنید (تجزیه‌وتحلیل روندها) و اطلاعات به‌دست‌‍‌آمده را در رایانه کشتی وارد می‌کنید (مدل‌سازی). سپس مسیر حرکتتان را چنان ترسیم می‌کنید که به‌جایِ برخورد با کوه یخ، به کشتی تدارکاتی بپیوندید (نقشه راه).
در حین انجام همه این فعالیت‌ها، رؤیای خوردنِ غذایی خوشمزه و دیدار با دوستان قدیمی، پس از پیوستن به کشتی تدارکاتی را در سَر می‌پرورانید (چشم‌اندازسازی). متوجه می‌شوید ممکن است سرعت‌ها و جهت‌های کوه یخ و کشتی تدارکاتی تغییر کنند؛ از این رو، گزینه‌های ممکن در خصوص این تغییرات را بررسی می‌کنید تا این اطمینان حاصل شود که بیشترین بخت برای پیوستن به کشتی تدارکاتی وجود داشته باشد (سناریوپردازی).
باوجود تمامی این برنامه‌ریزی‌ها، می‌دانید که احتمال وقوع حادثه‌ای غیرمنتظره و برخورد با کوه یخ همچنان وجود دارد؛ بنابراین از خدمه کشتی می‌خواهید تخلیه اضطراری کشتی را تمرین کنند (بازی). هنگامی که خدمه مشغول تمرین هستند، شما خود را در محتمل‌ترین وضعیت کشتی تدارکاتی فرض کرده و مراحل رسیدن به این وضعیت نهایی را ترسیم می‌کنید (پَس‌نگری).
جالب است بدانید که…
به‌طورکلی بهتر است برای انجام یک پروژه آینده‌پژوهی، ترکیبی کار کنید؛ به‌عبارت‌ِدیگر، چندین روش را با هم ترکیب کنید.
