داستان‌های علمی‌تخیلی و آینده
آینده‌پژوهی و تخیل مقوله ای است بسیار جالب. تخیل، نوعی ماشین زمان است؛ ماشینی که ما را به زمان و مکان دیگری می‌برد؛ گاهی حتی می‌توانیم به درونِ َسر مردم سفر کنیم، افکار آنها را بشنویم و احساساتشان را درک کنیم. علم نیز می‌تواند هر زمانی را توصیف کند، از فردا تا میلیاردها سال آینده.
با غرق‌شدن در دنیای علمی‌تخیلی، پرسش‌های فراوانی در ذهنمان شکل می‌گیرند، ازجمله اینکه آیا مهندسی ژنتیک به ما اجازه می‌دهد که صدها سال زندگی کنیم؟؛ آیا یک هوش مصنوعیِ فوق‌العاده ما را به بَردگی می‌برد؟؛ آیا فضایی‌ها بالاخره خود را به ما نشان می‌دهند و به هنگام ورود به «جهموریِ کهکشانی» به استقبال ما می‌آیند؟.
داستان‌ها و فیلم‌های علمی‌تخیلی بسیار جذاب هستند. شاید تصور کنید آنچه که به شما ارائه می‌دهند از نوع پیش‌بینی‌های آینده‌پژوهانه است. اما در حقیقت، بیشترِ پیش‌بینی‌هایشان از جنس تخیل است، حتی آن‌هایی که به‌طورِجدی سعی کرده‌اند از ایده‌های «آینده‌پژوهی» استفاده کنند نیز در پیش‌بینی واقعیتِ آینده عملکرد مناسبی نداشته‌اند.
می‌توان گفت داستان‌ها و فیلم‌های علمی‌تخیلی عملکردی دوگانه دارند، مانند عینک‌های سه‌بُعدی؛ با یک لنز می‌توانیم آینده احتمالی را تجسم کرده و ببینیم و با لنزی دیگر، زمان حال را می‌بینیم. هنگامی‌که این دو تصویر ادغام شوند، بُعد سوم به وجود می‌آید؛ بُعدی مصنوعی که شبیه به زمان گذشته و تاریخ است.
ازاین‌رو، بسیاری از افراد این ادغام‌ها را رد می‌کنند؛ داستان‌ها و فیلم‌های علمی‌تخیلی را دوست ندارند؛ معتقدند که آنها واقعیات را در هم می‌شکنند و نتیجه‌ای جز سردرد ندارند.
جالب است بدانید که…
در دنیای علمی‌تخیلی، با این واقعیت که همه چیز تحت سلطه پیشرفت فناوری‌هاست، تلاش‌ها برای پیش‌بینی آینده خنثی می‌شوند.
آینده‌پژوهی و آینده‌پژوه
یکی از لغت‌نامه‌های معتبر، واژه «آینده‌پژوه» را این‌گونه توصیف می‌کند:
«فردی که تحولات اجتماعی، سیاسی و فناوری را مطالعه می‌کند تا بتواند تشخیص دهد در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد».
افرادِ متفاوتی خود را آینده‌پژوه می‌نامند؛ تعدادی از این افراد در زمینه دانشِ آینده تحصیل کرده‌اند. برخی هم در سازمانی آینده‌پژوه، مشغول به کار بوده‌اند و این حرفه را آموخته‌اند. افرادی هم به‌صِرف علاقه‌شان، آینده را بررسی کرده‌اند، ابزارها را می‌شناسند، روشهای پیش‌بینی را فراگرفته‌اند و اعلام کرده‌اند آینده‌پژوه هستند.
می‌توان گفت آینده‌پژوه، فردی است که بر اساس روندهای فعلی، آینده را پیش‌بینی می‌کند. او ابتدا داده‌ها، اطلاعات و روندهای در حال ظهور را بررسی کرده، سپس پیش‌بینی می‌کند که این روندها به کدامین سو حرکت می‌کنند.
یک آینده‌پژوه توانا قادر است ارتباط بین مجموعه بی‌شماری از اطلاعات پراکنده را شناسایی کند؛ او وقت زیادی را برای تفکر، تجزیه‌وتحلیل و استراتژی‌سازی صَرف می‌کند؛ برای نمونه، چنانچه واقعیت کنونی «x» باشد و «y» و «z» روندها باشند، پیامدهای منطقیِ بعدی ممکن است چه باشند؟. در حقیقت، پیش‌بینی‌های یک آینده‌پژوه مبتنی بر تحقیقات است.
جالب است بدانید که…
بیشترِ افراد از یک آینده‌پژوه قدردانی نمی‌کنند. شاید نباید از این افراد خُرده گرفت. آنها تابه‌حال به کوهی از اطلاعات سفر نکرده‌اند؛ سفری طولانی و دشوار. آنها در امروز متوقف شده‌اند.
زمینه فعالیت آینده‌پژوه
به‌طورِکلی، در دنیای آکادمیک، آینده‌پژوهان به نقد اجتماعی تمرکز دارند. برخی از آینده‌پژوهان حرفه‌ای نیز به عنوان مشاور در سازمان‌ها و شرکت‌ها فعالیت دارند؛ آنها تلاش می‌کنند تا با پیش‌بینی تغییرات بازار و خُلق‌وخوی عمومی، به مشتریان خود کمک کنند تا طرح‌های تجاری محتاطانه و معقولی را در پیش بگیرند.
جالب است بدانید که…
از آنجایی که آینده‌پژوهی دانش نوینی است و عناوین شغلی آینده‌پژوهان بسیار گسترده است، برای این ردیف‌های شغلی نمی‌توان دستمزد مشخصی را تعیین کرد.
